Дарсил тема: Р. ХIамзатов. «Вера Васильевна».

Дарсил мурад: Р. ХIамзатовасул гIумруялъул хIакъалъулъ цIалдохъабазе къокъаб баян кьей. КочIол хIасилгун лъималазул лъай-хъвай гьаби. Гьезул пасихIаб цIали камил гьаби.

Дарсил алат: Дагъистаналъул карта.

1 Дарс

Дарс байбихьула хрестоматиялда кьун бугеб Р. ХIамзатовасул «Дирго хIакъалъулъ» абураб макъала мугIалимас цIалиялдаса. Хадуб хрестоматиялда кьун ругел, кечIалда жанир дандчIвалел захIматал рагIабазда тIад хIалтIи тIобитIила. Гьале гьел рагIаби: гIазизаб, бугьтанал, панаяб, коммунарал, Рейхстагалъул къед, кулакал, ротаби, гъолбас. тIавап. РагIаби хъорщода хъвала ва чанго нухалъ лъималазда цIализарила. РагIабазда тIад гьабулеб хIалтIи лъугIун хадуб, байбихьила кечI цIализе.

ТIоцебесеб нухалъ кечI цIалила живго мугIалимас. ЛъикI букIина рекIехъе цIалани. КечI цIалун хадуб классалъе кьела гьадинал суалал:

1. Лъил хIакъалъулъ бицунеб бугеб кочIолъ?

2. Щай шагIирас гIурус мугIалималда кIиабилей эбелилан абулеб бугеб?

3. «Бищунго гIадатал гIурус рагIаби». Кин нужеда бичIчIулеб гьаб мухъ?

Щал гIадатал рагIабидай гьел рукIарал?

Гьеб суалалъе цIалдохъабазухъа жаваб кьун бажарулеб гьечIони, мугIалимас абила гьел рукIанин гьадинал рагIабиян (мама, папа, Ленин, мир, родина, революция, Москва, школа, урок, учи­тель ва ц.)

Цоги. Тексталда дандчIвала гьадинал мухъал:

Дур цIалдохъабаца  –  мун чIухIуларищ  –  

ЧIегIергIорда цебе сангар гьабуна.

Гьаниб мугIалимас кьезе ккола гьадинаб баян.

Гьал мухъазул магIна ккола ГЭС банин абураб магIна ва гьеб ГЭС ккола Хьаргаби ГЭС, 30 абилел соназда ЧIегIергIорда тIад бараб. Хъорщода Дагъистаналъул карта бала ва ГЭС бугеб бакI цIалдохъабазда бихьизабила.

Гара-чIвариялдаса хадуб кечI тIубан цIализе тIадкъала лъикIаб хIадурлъи бугев цIалдохъанасда. Классалъ гьесул цIалиялда хадуб халкквела.

Гьелдаса хадуб байбихьила лъимал пасихIаб цIалиялде ругьун гьаризе. Чанго цIалдохъанас кечI цIалила бутIа-бутIа ккун, мугIалимас кIвар кьела логикиял ударенияби ритIун лъеялъе. РагIаби ритIун ва пасихIго цIалиялъе.

Хадуб цIалдохъабазда ритIун цIализарила тIехьалда кьун ругел мех, цIаларай, хирияй, мацIаз, росулъе, сардилъ, рахъалъан абурал рагIаби ва дандекквей щиб жояли такрар гьабила.

Рокъобе тIадкъай: Расулил «Дирго хIакъалъулъ» абураб макъала цIализе ва гьелъул хIасил лъазе, кечI пасихIго цIализе, тIехьалда кьун ругел суалаздаги тIадкъаяздаги тIад ургъизе.